Techniek: Ontsteking Afstellen En Servicen

Deze keer het afsluitende onderwerp van het 3 luik over de ontsteking. Tegelijkertijd is dit wel het hoofdstuk waar je in de praktijk het meeste aan zult hebben. In dit hoofdstuk ga ik namelijk alles behandelen om de ontsteking mee te kunnen servicen en afstellen. Denk dan niet alleen aan standaard auto’s, maar ook aan motoren die (veel) verder zijn aangepast.

Allereerst het servicen van de bougies. Voor je begint, moet je er eerst voor zorgen dat de motor koud is. Dat is zowel bij het monteren van nieuwe bougies als bij het servicen van je bougies het geval. Wanneer je dat namelijk niet doet, kan een bougie afbreken en zul je hem moeten uitboren in het ergste geval. Zoiets gebeurt je maar één keer en daarna nooit meer. Want wat een klusje is van 5 minuten, duurt dan zeker 4 uur. Dit aangezien je moet boren, de cilinderkop moet demonteren, het boorgruis uit het motorblok moet halen, alles weer opnieuw monteren en afstellen. Iets waar je niet vrolijk van gaat worden. Draai ze dan ook niet te strak vast. Vast is vast in dit geval. Gewoon met een kleine handsleutel en niet meer. Gebruik hiervoor zeker geen luchtgereedschap of elektrisch gereedschap, want dat is vragen om problemen.

Het eerste wat je nodig hebt is een bougiesleutel. Vaak genoeg zit deze bij het gereedschapssetje van de auto. Zo niet dan zul je een nieuwe moeten bestellen of kopen. Wanneer je de bougies eruit gedraaid hebt, kun je ze even nakijken. Wat je tegen kan komen zie je HIER. Wanneer hetgene wat je ziet in orde is, ga met een voelermaatje de afstand controleren. Vroeger werd dat nog wel eens gedaan met een schroevendraaier, maar daardoor is de opening vaak niet accuraat. Een voelermaatje kost daarentegen ongeveer net zo veel als één bougie. Dus schaf het gewoon aan. Al is het maar omdat hij voor veel meer dingen handig is, zoals het afstellen van je kleptuimelaars. Het is in feite niks anders dan een verzameling plaatjes van verschillende dikten. Je zoekt dan de juiste maat op die staat gespecificeerd voor jouw auto. Tenminste, als de auto standaard is. Wanneer deze door de elektrodeopening gaat en daarbij een klein beetje weerstand heeft, is het goed. Als de opening te klein is, moet je hem voorzichtig openbuigen. Is deze te groot dan moet je hem voorzichtig dichtdrukken. Met nadruk op voorzichtig, want anders beschadig je ze. Het beste kun je dit doen met een gladde tang zodat je geen beschadigingen maakt.

Wanneer je aanpassingen hebt gedaan kan dit nog wel eens een leuk EXPERIMENT opleveren. In het kort komt het er op neer dat des te groter de afstand tussen de elektrodes, des te beter is de verbranding. Maar tegelijkertijd isoleert lucht ook beter, dus wordt het moeilijker voor de vonk om over te springen tussen de elektrodes. Denk aan meer lucht die de cilinders inkomt, en/of een hogere compressie. Het beste is dan ook dat je de afstand zo groot mogelijk maakt, zonder dat daarbij de ontsteking gaat haperen. Dit doe je in stappen van 0,1 mm. Wanneer je deze gevonden hebt zou ik het laten staan. Ondervind je onderweg toch problemen dan moet je ze 0,1mm dichter bij elkaar zetten. Overigens kan dit ook bij standaard ontstekingssystemen nog wel eens winst opleveren. Bougies zijn er namelijk behoorlijk op vooruit gegaan de afgelopen jaren.

Het beste is om ze eens in de 10.000 km na te kijken en bij iedere 20.000 km te vervangen voor normaal gebruik. Voor racedoeleinden kan dat oplopen tot eens per wedstrijd nakijken en na één seizoen vervangen. In de F1 zijn ze elke keer dat de auto naar buiten gaat nieuw. As je ze nakijkt maak ze dan gelijk even schoon. Dit kun je het beste met een beetje fijn schuurpapier doen of met een staalborstel. Ik kies echter liever voor het schuurpapier. Het duurt misschien wat langer, maar je hebt minder kans op  beschadigingen.

Daaraan vast zitten de bougiekabels. Echt servicen kun je ze niet, maar er zijn wel een aantal handige TIPS te vinden over wat je er wel mee zou kunnen doen om ze betrouwbaarder te maken. Wanneer je ze moet vervangen, doe dit dan één voor één. Hiermee voorkom je grote problemen met de timing van de ontsteking. Als je ze verkeerd aansluit ontsteken de bougies namelijk wanneer dat niet moet, met motorschade tot gevolg in het ergste geval. Niet doen dus! Vervangen is vrij simpel. Je trek de kabel van de terminals af, en zet er een nieuwe op dezelfde plek terug. Bougiekabels hoef je alleen te vervangen om de 20.000 km als het koolstof kabels zijn. Bij koperen of een ander geleidend metaal kabels is vervangen om de 100.000 km aan de orde van de dag.

Dan de contactpunten, de verdeelkap en rotor. Eerlijk gezegd verafschuw ik contactpunten! Ik zou dan ook direct overstappen naar een HAL-SENSOR of een elektronische ontsteking. De verdeelkap en rotor slijten alleen, maar er kan verder vrij weinig mee misgaan. Maar goed, voor de mensen die ze toch hebben kun je ze heel makkelijk afstellen. Als allereerste haal je de klemmen van verdeelkap los. Haal niet alle bougiekabels tegelijk los. Zie daarvoor de vorige alinea. Gewoon netjes één voor één doen en overzetten als je de verdeelkap gaat vervangen. Je kunt de verdeelkap servicen door de terminals even schoon te maken met de staalborstel of schuurpapier. Voor de rotor geldt eigenlijk precies hetzelfde. Ook deze kun je het beste vervangen, maar schoonmaken kan wel als je dat wilt. De rotor kan er maar op één manier op, dus je hoeft niet bang te zijn om iets verkeerd te doen. Tenzij je zo lomp veel kracht gebruikt dat hij ineens ook op een andere manier erop past!

De contactpunten zitten met hooguit 2 schroeven op de grondplaat vast en een aantal draden. Maak de draden van de oude los als je ze gaat vervangen. Dit laatste is echter pas nodig om te doen op het moment dat je ook de bougies, rotor, verdeelkap en de bougiekabels gaat vervangen. Afstellen moet echter wel vaker gebeuren. Zo ongeveer om de 5.000 km. Dit doe je door als eerste de auto van de handrem af te halen en in zijn versnelling te zetten met de motor uit. Op het moment dat de verdeelkap en rotor los zijn, zie je de contactpunten openen en sluiten als je de auto naar voren of achteren beweegt. Wanneer ze gesloten zijn en de nok recht onder het contactpuntje staat, zet je het contactpuntje zo vast dat op dat moment de contactpunten elkaar precies raken. Op die manier voorkom je veel ontstekingsproblemen. Grote kans dat de contactpunten daar de schuld aan hebben als je dat niet doet. Vergeet dan ook niet ze regelmatig te controleren, al is het maar op VOCHT.

Alle bovengenoemde zaken zijn niet te ingewikkeld en prima te doen door de berijder van de auto. Sterker nog, dat werd in die tijd zelfs van je verwacht! Waar echter veel meer mysteries over bestaan is het afstellen van het ontstekingstijdstip. Ik hoop jullie wat meer duidelijkheid daarin in te geven.

Als allereerste: Voor je überhaupt begint met afstellen maak je als eerste de vacuumvervroegingskabel (Mooi woord voor Scrabble) los. Deze gooit namelijk alleen maar roet in het eten, doordat deze gaat verstellen onder het afstellen. Afstellen doe je altijd met de vacuumvervroeging los namelijk! Vervolgens maak je als eerste bevestiging van de gehele ontsteking los. Dit is meestal niet meer dan 2 bouten. Voordat je dat echter doet, pak je iets om de ontsteking mee te markeren, zoals nagellak of een beetje verf. Heb je gelijk een goede reden om die spuuglelijke nagellak van je vriendin/vrouw te confisqueren. In de positie hoe de ontsteking nu staat, zet je vervolgens een streepje op het blok en op de ontsteking. Dan kan je zien waar hij nu staat en hoe je hem weer zo terug kunt zetten. Vervolgens start je de motor, ga je de ontsteking per graad verdraaien en zet je hem weer vast. Let daarbij wel even op de ontstekingrotatie. Deze kan namelijk zowel linksom als rechtsom draaien. Wanneer je daar niet op let, kan het zomaar zijn dat je de ontsteking later zet terwijl deze juist vroeger moet. Hierna ga je een stuk rijden om het resultaat te beoordelen. Laat de auto draaien in het volledige toerengebied wat je gebruikt. Doe dat echter wel in een hoge versnelling, want dan is de belasting groter. De kans op detonatie is daarmee groter, waardoor problemen eerder aan het licht komen. Wanneer de ontsteking goed staat voel je dat de auto beter oppakt. Is dat niet het geval, dan herhaal je het proces. Ga je echter te ver, dan treedt er detonatie op. Detoneren is niets anders dan het te vroeg ontbranden van het mengsel. Dit kun je zowel voelen als horen. Je voelt het in de auto doordat hij gaat inhouden en stotteren. Je kunt het horen doordat hij een ander geluid gaat maken. Dit is echter niet bij alle toerentallen, maar meestal maar bij één en soms meerdere toerentallen. Wanneer je dat hoort moet de ontsteking 1 à 2 graden terug.

Mocht je auto te goed geïsoleerd zijn en erg zwaar (Rolls Royce bijvoorbeeld), dan hoor je het niet en voel je het ook haast niet door de massatraagheid van het voertuig. Er is dan echter wel een handig hulpmiddel te maken die je daarbij kan helpen, al ziet het er belachelijk uit. Spullen die je nodig hebt zijn een metalen pijp, een boormachine, een lang stuk rubber slang en een gehoorbeschermer zoals in de bouw gebruikt wordt. In de gehoorbeschermer boor je een gat. Daar steek je de slang in zodat hij uitkomt bij je oor. De metalen buis moet +/- 20 cm zijn. Het uiteinde sla je plat. Vervolgens boor je aan die kant een gat, om vast te kunnen zetten aan 1 van de kopbouten. Daarna maak je de slang aan het andere uiteinde vast en maak je de buis vast aan één van de kopbouten met een extra moer. Het beste kan je hem aan de kant vastzetten het verst van de waterpomp af. Dat is de kant waar detonatie vaak het eerst op zal treden. Vervolgens ga je in de auto zitten. Zet de gehoorbeschermers op je hoofd en ga rijden. Je hoort dan de toon noemenswaardig veranderen op het moment dat er detonatie plaatsvindt. Alleen zullen mensen je op straat wel voor gek verklaren.

Overigens kun je ook een stroboscooplamp kopen, maar die zijn vaak erg duur. Bovendien is dat alleen handig op het moment dat je de motor zonder belasting wilt afstellen. Dat kan namelijk alleen in zijn vrij, of wanneer je een rollenbank tot je beschikking hebt. Aangezien bijna niemand dit zomaar thuis heeft, ga ik daar ook niet van uit. Het is dan ook meer een artikel leuk voor de heb, maar niet meer dan dat. Voor een garage is dit echter een ander verhaal. Het kan namelijk voorkomen dat de ontsteking vervangen moet worden. Meestal staan er markeringen op een krukaspoli of vliegwiel, zodat je kunt zien wat het bovenste dode punt is van een bepaalde zuiger. Wanneer je dat weet geeft een fabrikant op hoeveel voorontsteking deze nodig heeft. Op die manier kan je makkelijk een nieuwe monteren. Vaak heb je dat niet nodig overigens. Meeste fabrikanten hebben een zelfde soort timing op een krukaspoli of iets dergelijks staan.

Ga je echter een aantal stappen verder en levert de motor veel meer vermogen, dan kom je het volgende probleem tegen: De mechanische vervroeging klopt niet meer. Tenminste, hij klopt nog wel met hoe hij origineel was, maar de motor is zo verandert dat dat niet langer volstaat. Op dat moment kom je in de “Twilight-Zone”. Zoals ik al eerder aangaf tijdens het afstellen van de elektrodeafstand bij bougies, speelt lucht en compressie een grote rol hierin. Een hogere compressie vraagt meestal om net iets meer voorontsteking dan gebruikelijk. Wanneer je andere nokkenassen gaat gebruiken wordt het nog problematischer. Toerental speelt namelijk ook een belangrijke rol. Des te meer toeren je draait, des te eerder moet de ontsteking plaatsvinden. Simpel gezegd gaat 1 omwenteling sneller bij hogere toerentallen. Maar de verbrandingssnelheid blijft nagenoeg gelijk. Er moet daarom eerder ontstoken worden om op het juiste moment te kunnen ontbranden.

Door het bovenstaande kloppen al snel de mechanische vervroegingscurves niet meer, waardoor de motor niet fijn meer zal lopen of extra veel brandstof verbruikt. Als je een mechanische ontsteking hebt kan je dan 2 dingen doen: Of een nieuwe aangepaste kopen (zoals de 123iginition, maar daarover straks meer) of je past je eigen ontsteking aan. Dat aanpassen is echter vrij eenvoudig, zo lang je maar weet wat je motor nodig heeft. De mechanische ontsteking werkt namelijk met gewichtjes en VEREN. Meer of minder vervroeging heeft dan ook alles te maken met het aanpassen van de veren en gewichten. Door daarmee te spelen kun je je ontsteking zo aanpassen zodat hij verder weer perfect loopt. Een goede stelregel is daar echter niet voor. het is meer een kwestie van trail-and-error aan het begin. In een later stadium helpt ervaring je een aardig end op weg.

Optie nr 1 is het vervangen ervan. En die optie is er weer in 2 verschillende smaken: Je kunt de ontsteking vervangen voor een vooraf ingeprogrammeerde ontsteking of voor een volledig programmeerbare ontsteking. Persoonlijk kies ik voor het laatste, aangezien de mechanische ontsteking ook aan te passen is. Misschien is dat ook wel mijn tekortkoming, aangezien ik me altijd af zou vragen of hij niet beter afgesteld kan worden. Verschillende systemen hebben daarnaast ook nagenoeg een zelfde prijs, wat de keuze voor mij makkelijk maakt.

Dat gezegd hebbende, is met het maken van mijn keuze geen rekening gehouden met hoe het eruit ziet. Megajolt, wat ik zelf gebruikte, is open source software en niks anders dan een kastje. De verdeler verdwijnt helemaal. Je kunt hem wel behouden, om als schakelaar te dienen, maar daar zag ik zelf het nut niet van in. Producten als 123iginition hebben dat echter weer wel. De look blijft behouden met moderne spullen er binnenin. Zeker voor de mensen die het niet zelf aandurven om een ontsteking te programmeren is het de ideale oplossing. Ook omdat je wel heel wat vooraf ingestelde vervroegingscurves tot je beschikking hebt. Je zult er misschien niet de meest perfecte curve in terugvinden, maar wel eentje die goed genoeg is. 123ignition is namelijk niets anders dan een niet programmeerbare elektronische ontsteking, die in 16 standen in te stellen is. Doe je het daarentegen alleen om meer betrouwbaarheid te behalen, dan zijn er goedkopere alternatieven, zoals het plaatsen van een HAL-SENSOR.

Mocht je toch voor een andere ontsteking gaan kijken, houdt er dan rekening mee dat je 2 verschillende soorten hebt: Met en zonder vacuumvervroeging. Beide hebben hun voor- en nadelen. Met vacuumvervroeging is een ontsteking voor op straat. De ontsteking sluit perfect aan wanneer je op de snelheid rijdt of eigenlijk elke snelheid op een vast toerental. Maar voor maximum vermogen is het net wat minder precies als een ontsteking zonder vacuumvervroeging. Dat gezegd hebbende is een ontsteking zonder vacuum vervroeging weer een stuk minder op vaste snelheden. Denk aan een iets moeilijker lopende motor op vaste snelheden en een hoger benzineverbruik. Het beste kun je kiezen voor een ontsteking met vacuumvervroeging. Hierdoor mis je geen enkele drivability die je met een ontsteking zonder vacuumvervroeging wel zult missen. Of je stapt toch over naar een elektronische ontsteking, zodat je het beste van 2 werelden hebt.

Wil je overigens zien wat het exacte resultaat is van de aanpassingen, dan kun je het beste op zoek gaan naar een ROLLENBANK. Op die manier kun je exact zien wat de aanpassingen je opleveren. Het is misschien op het eerste gezicht vrij prijzig, maar uiteindelijk kom je erachter dat het zijn geld dubbel en dwars waard is geweest….

Tekst: Kevin “Kevski Style” Houtzager